Faza folikularna to jeden z trzech etapów prawidłowego cyklu miesiączkowego kobiety. Pierwsza faza cyklu rozpoczyna się w momencie wystąpienia krwawienia miesiączkowego, a jej zakończeniem jest owulacja. Za wszystkie procesy w tej fazie cyklu odpowiada hormon folikulotropowy (FSH), którego za niski lub za wysoki poziom może świadczyć
W przebiegu prawidłowego cyklu miesiączkowego dochodzi do owulacji (jajeczkowania), czyli uwolnienia z jajnika komórki jajowej gotowej do zapłodnienia. Jeżeli połączy się ona z plemnikiem, rozwinie się zarodek, co daje początek ciąży. Jajeczkowanie zachodzi pod kontrolą hormonów przysadki i estrogenów. Objawy, które mogą świadczyć o występowaniu cyklu bezowulacyjnego, to brak miesiączki, zbyt częste lub rzadkie krwawienia oraz plamienie. Mogą one wynikać z różnych przyczyn. Dowiedz się więcej, czym jest cykl bezowulacyjny oraz jak można go rozpoznać. Jak przebiega prawidłowy cykl miesiączkowy? W przebiegu cyklu miesiączkowego, czyli płciowego, zachodzą regularne zmiany, które dotyczą budowy oraz funkcji jajników, macicy i pochwy. Cały proces przebiega pod kontrolą hormonów wydzielanych przez przysadkę mózgową – folikulotropowego (FSH) i lutealnego (LH) – oraz przez jajniki – estrogenów i progesteronu. Długość trwania cyklu miesiączkowego może zmieniać się w zależności od wieku czy etapu dojrzewania płciowego. U kobiety w okresie rozrodczym zwykle trwa między 21 a 32 dni, a średnio jest to 28 dni. W fazie pierwszej cyklu miesiączkowego, czyli folikularnej, we krwi wzrasta stężenie hormonu folikulotropowego, co pobudza wzrost pęcherzyka Graafa w jajniku. Gonady wydzielają także estrogen, który powoduje zagęszczenie śluzu w macicy i zmienia środowisko pochwy. Następnie wzrasta stężenie hormonu lutealnego we krwi, co sprawia, że dochodzi do pęknięcia pęcherzyka, czyli owulacji (jajeczkowania). Uwolniona komórka jajowa przechodzi wówczas do jajowodu, gdzie może zostać zapłodniona przez plemnik w ciągu 24 godzin. Druga faza cyklu jajnikowego jest określana jako przedmiesiączkowa lub lutealna. Wówczas pod wpływem hormonu lutealnego pęknięty pęcherzyk Graafa przekształca się w ciałko żółte. Ma ono za zadanie wydzielać progesteron, czyli hormon, który umożliwia podtrzymanie ewentualnej ciąży. Jak przebiega prawidłowa miesiączka? Cykl miesiączkowy zależy od wielu okoliczności, od wieku, ogólnego stanu zdrowia, przyjmowanych leków i działania hormonów. Równowaga procesów w organizmie kobiety może zostać zaburzona także przez czynniki zewnętrzne, np. występowanie sytuacji stresowych. Fizjologicznie krwawienie miesiączkowe powinno trwać około 3–4 dni. Podczas menstruacji kobieta traci zwykle od 30 do 80 ml krwi. Warto jednak pamiętać, że krwawienia u nastolatek oraz kobiet w wieku okołomenopauzalnym mogą występować nieregularnie i być bardziej lub mniej obfite. Wówczas odstępstwa od normy w tym zakresie nie są powodem do niepokoju. Co to jest cykl bezowulacyjny? Cykl miesiączkowy, w którego przebiegu nie występuje etap jajeczkowania, jest określany jako cykl bezowulacyjny. Nie dochodzi wówczas do uwolnienia komórki jajowej z dojrzałego pęcherzyka Graafa w jajniku. Do zapłodnienia dochodzi w bańce jajowodu. Proces polega na połączeniu komórki jajowej i jednego z plemników, który znajduje się w układzie rodnym kobiety podczas owulacji. W wyniku zapłodnienia powstaje zygota, która następnie podlega wielu podziałom i przekształca się w zarodek. W tym mechanizmie zaburzenia na etapie owulacji znacznie utrudniają, a nawet mogą uniemożliwiać, uzyskanie ciąży. Kiedy występuje cykl bezowulacyjny? Cykle bezowulacyjne mogą występować fizjologicznie u dziewczynek krótko po pierwszej miesiączce, czyli menarche, oraz w okresie okołomenopauzalnym. Jeżeli natomiast pojawiają się u dorosłych miesiączkujący kobiet, ich obecność powinna wzbudzić czujność. Mogą bowiem towarzyszyć niektórym zaburzeniom czynności układu rozrodczego, np. zespołowi policystycznych jajników. Fizjologiczne cykle bezowulacyjne Cykle miesiączkowe w okresie pokwitania zwykle przebiegają bez etapu jajeczkowania. Owulacja pojawia się szybciej u dziewczynek, które zaczęły wcześnie dojrzewać płciowo. Zwykle po upływie około 3 lat po menarche większość cykli miesiączkowych ulega normalizacji. U niektórych dziewczynek okres ten może wydłużyć się nawet do 6 lat. Krwawienia miesiączkowe u nastolatek w przebiegu cykli bezowulacyjnych mogą występować pod postacią: polymenorrhoea, czyli częstego miesiączkowania, gdy cykl trwa krócej niż 22 dni;metrorrhagia iuvenilis, tzw. krwawienie młodocianych, w którego przebiegu pojawiają się nieregularne, nawracające krwawienia, które mogą trwać ponad 10 dni. Występuje wówczas niecykliczne, a często niespodziewane, złuszczanie rozpulchnionej i pogrubiałej błony śluzowej macicy, czyli endometrium. Proces ten zachodzi, kiedy we krwi wzrasta stężenie estrogenów. Krwawienie acykliczne może pojawiać się także, gdy endometrium nie złuszcza się całkowicie podczas menstruacji. Dochodzi wówczas do stopniowego rozrostu błony śluzowej macicy przez mniej więcej 3 miesiące, co prowadzi do zahamowania miesiączki. Po tym czasie następuje powolne złuszczanie endometrium;oligomenorrhoea, kiedy cykl miesiączkowy trwa dłużej niż 34 dni, a krwawienie przyjmuje postać plamienia. Rzadkie miesiączki nie wymagają leczenia, jeżeli normują się po pewnym czasie, nie są bardzo obfite i nie towarzyszą im inne objawy, np. nadmierne owłosienie. U kobiet w okresie okołomenopauzalnym cykle bezowulacyjne mogą przeplatać się z prawidłowymi. Zwykle dochodzi wówczas do zaburzenia równowagi hormonalnej, która prowadzi do przekwitania. Nieprawidłowe cykle bezowulacyjne Po 2–3 latach od pierwszej menstruacji krwawienia powinny występować regularnie. Cykl miesiączkowy zwykle przebiega już wówczas według ustalonego porządku i obejmuje wszystkie fazy. Z tego powodu jakiekolwiek zaburzenia tego procesu powinny wzbudzić czujność pacjentki i lekarza. Styl życia i niektóre stany mogą sprzyjać występowaniu cykli bezowulacyjnych. Zaburzenia miesiączkowania częściej obserwujemy u kobiet, które: uprawiają sport zawodowo lub rekreacyjnie, ale decydują się na intensywne treningi;pracują fizycznie;są narażone na niektóre substancje chemiczne, np. tlenek etylenu;stosują źle zbilansowaną dietę, która może prowadzić do nadwagi, otyłości lub zbyt niskiej masy ciała;żyją w przewlekłym stresie. Cykle bezowulacyjne towarzyszą niektórym chorobom, takim jak: zespół policystycznych jajników (PCOS) – w przebiegu tego zaburzenia w obrębie gonad występują liczne torbiele pęcherzykowe, które wytwarzają dodatkowe androgeny i estrogeny. Pierwsze objawy pojawiają się zwykle u dziewczynek i młodych kobiet krótko po rozpoczęciu miesiączkowania, np.: skąpe krwawienia, nadmierne owłosienie, trudności z zajściem w ciążę, otyłość i oporność na insulinę;inne zaburzenia budowy i pracy jajników, np.: torbiele, włókniaki, zapalenie narządów miednicy mniejszej i zmiany nowotworowe;choroby tarczycy, np. niedoczynność;niewłaściwe wydzielanie hormonów przez przysadkę mózgową, w tym nadmiar prolaktyny, który może wywołać dysfunkcję gonad i zanik miesiączki;zbyt wysoki poziom androgenów, czyli męskich hormonów płciowych;zaburzenia nerwicowe i depresja. Jakie mogą być objawy cyklu bezowulacyjnego? Regularna i uważna obserwacja własnego ciała przez kobietę umożliwia wczesne wykrycie niepokojących zmian. Do objawów, które mogą sugerować występowanie cyklu bezowulacyjnego, należą brak większej ochoty na współżycie w okolicach owulacji;nieregularne cykle miesiączkowe;brak bólu owulacyjnego, który zwykle lokalizuje się w podbrzuszu;stała temperatura ciała przez całą długość cyklu (podczas owulacji powinna być wyższa o około 0,5 stopnia Celsjusza);brak zmiany konsystencji, gęstości i koloru śluzu (w trakcie jajeczkowania jest on zwykle rzadszy i bardziej przezroczysty). Jak rozpoznać cykle bezowulacyjne? Jeżeli kobieta zaobserwuje u siebie nieregularne lub nieprawidłowe krwawienia miesięczne, ma trudności z zajściem w ciążę czy niepokoją ją inne objawy, które mogą towarzyszyć cyklom bezowulacyjnym, powinna zgłosić się na konsultację do ginekologa. Specjalista przeprowadzi dokładne badanie i zleci dodatkowe testy, na podstawie których zdecyduje o wprowadzeniu skutecznego leczenia. Autor: Monika Nowakowska Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian Bibliografia P. Gajewski i in., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017, s. 1389– Jarząbek-Bielecka i in., Problem zaburzeń miesiączkowania u dziewcząt, „Endokrynologia Pediatryczna” 2019, t. 18, nr 1, s. 23− Kumar i in., Robbins. Patologia, tłum. Olszewski, Edra Urban & Partner, Wrocław 2019, s. Makowiec-Dąbrowska i in., Zaburzenia cyklu miesięcznego. Czy jest to problem, którym powinien się interesować lekarz służby medycyny pracy?, „Medycyna Pracy” 2004, nr 55, s. 161− Takemoto, Beharry, What’s normal? Accurately and e9 ciently assessing menstrual function, „Pediatric Annals” 2015, nr 44, s. 213– Bobin, A. Malinowski, Endometrial hyperplasias – diagnosis and treatment,„Przegląd Menopauzalny” 2007, t. 11, nr 4, s. 212–219.Najbardziej odpowiednim czasem na pierwszą wizytę to czas między 6.a 8. tygodniem ciąży, maksymalnie do 10 tygodnia. Jest to czas, kiedy należy ostatecznie zacząć obserwacje ciąży, by rozwijała się prawidłowo. Jeśli chcemy uzyskać becikowe, musimy także przedstawić dokumentację, że pierwsza wizyta odbyła się przed 10 tygodniem.Witam serdecznie, jestem tu nowa... I mam pytanie. Zaczynamy starać się o dzidziusia, przeczytałam mnóstwo mądrych artykułów i... nadal niewiele wiem odnośnie zajścia w ciążę. "przytulanko" było z 12 na 13 dnia cyklu (2-3 grudnia) przy 28 dniowych cyklach miesiączkowych... Cykle są jednakowej długości... OWU wypadła w środę (5 grudnia). Zastanawiam się jaka jest szansa na dziecko... Czy któraś z Was zaszła w 12 dc ? Obecnie jeśli jedynę co mogę dodać, to że jest "wilgotno" z objawów... no i czasem uciska podbrzusze jak w miesiączce... Odpowiedzi (3) Ostatnia odpowiedź: 2013-10-23, 21:54:06 Nasz kalkulator terminu ciąży in vitro podpowie ci dzień, w którym po raz pierwszy przytulisz swojego noworodka, dodatkowo szacując tydzień ciąży, w którym obecnie się znajdujesz. Implantacja jajeczka najprawdopodobniej odbędzie się w dniu owulacji, która ma miejsce 14 dnia cyklu miesiączkowego.
Chcesz wiedzieć, kiedy będziesz miała dni płodne i zastanawiasz się, kiedy wypada pierwszy dzień cyklu? A może nie wiesz, jakie są jego fazy? Przeczytaj, jak obliczyć długość cyklu miesiączkowego. Cykl miesiączkowy trwa zwykle 28 dni, ale może też być krótszy (21 dni) lub dłuższy (do 35 dni) – wszystko zależy od organizmu kobiety. Znajomość swojego cyklu miesiączkowego jest ważna, kiedy planujesz ciążę i... kiedy nie chcesz mieć już więcej dzieci. Co powinnaś o nim wiedzieć? Spis treści: Co to jest cykl miesiączkowy? Jak prawidłowo obliczyć długość cyklu? Jak obliczyć długość cyklu przy antykoncepcji hormonalnej? Jakie fazy ma kobiecy cykl? Czy karta obserwacji cyklu pomaga kontrolować płodność? Jakie są metody obserwacji cyklu miesiączkowego? Co to jest cykl miesiączkowy? Cykl miesiączkowy, zwany inaczej cyklem menstruacyjnym, to po prostu kilka następujących po sobie faz, w których zmienia się poziom niektórych hormonów w organizmie kobiety. Zmiany te następują po sobie cyklicznie i mają związek z okresem płodności, kiedy jest największa szansa na zajście w ciążę. Jakie znaczenie ma znajomość swojego cyklu miesiączkowego? Znajomość faz cyklu miesiączkowego jest ważna dla kobiet, które nie planują już dzieci, a także tych, które starają się o dziecko i chcą szybko zajść w ciążę. Jeśli je znasz, z większym prawdopodobieństwem możesz wyznaczyć dni płodne. Możesz to zrobić także na podstawie miesięcznego wykresu, na którym będziesz zaznaczała temperaturę ciała codziennie po przebudzeniu oraz obserwowała śluz, szczególnie przed okresem. Przed i w dni płodne śluz jest śliski, wodnisty i ciągnący – przypomina nieco białko jaja kurzego. Innym sposobem na wyznaczenie dni płodnych jest test owulacyjny, który wyznaczy dni płodne na podstawie poziomu hormonu LH. Dni płodne i niepłodne możesz też wyznaczyć za pomocą internetowych narzędzi czy aplikacji w telefonie albo użyć komputera cyklu czy kalendarza kosmobiologicznego. Jak prawidłowo obliczyć długość cyklu? Pierwszy dzień cyklu miesiączkowego to pierwszy dzień miesiączki. Krwawienie miesiączkowe trwa średnio 5-7 dni. W połowie cyklu, najczęściej między 13. a 15. dniem przed wystąpieniem kolejnego krwawienia (zależy od długości cyklu), następuje owulacja. W tych dniach (1-2 dni) temperatura ciała wzrasta o pół stopnia. W drugiej połowie cyklu temperatura ciała spada o pół stopnia Celsjusza. Ostatniego dnia cyklu miesiączkowego (zwykle 28–31 dzień lub później, w zależności od długości cyklu) błona śluzowa jest gotowa do złuszczania i pojawia się krwawienie – pierwszy dzień krwawienia to także pierwszy dzień nowego cyklu. Dokładnie wtedy kobieta wkracza w kolejny cykl miesiączkowy. Jak obliczyć długość cyklu przy nieregularnych miesiączkach? W przypadku nieregularnego cyklu dokładne wyliczenie dni płodnych może być trudne, a nawet niemożliwe. Teoretycznie można obliczyć dni płodne, biorąc pod uwagę najdłuższy i najkrótszy cykl w ostatnim półroczu. Określenie dni płodnych polega na odjęciu 18 dni od czasu trwania najkrótszego cyklu, a ich koniec to odjęcie 11 dni od czasu trwania najdłuższego cyklu. By mieć pewność, lepiej skorzystać z testów owulacyjnych dostępnych w aptece bez recepty. W niektórych przypadkach ginekolog może zalecić dokładniejszą obserwację cyklu za pomocą badania dopochwowego USG. W określonych dniach lekarz wykonuje USG dopochwowe, zazwyczaj 3-4 razy w trakcie jednego cyklu. Jak obliczyć długość cyklu przy antykoncepcji hormonalnej? W czasie przyjmowania tabletek cykl trwa modelowe 28 dni, a ostatni dzień 7-dniowej przerwy jest zarazem ostatnim dniem cyklu w danym miesiącu. W trakcie stosowania antykoncepcji hormonalnej nie można mówić o „prawdziwym” cyklu menstruacyjnym, gdyż komórka jajowa nie jest uwalniana. Jakie fazy ma kobiecy cykl? U każdej kobiety cykl miesiączkowy ma inną długość i jest ona zależna od wielu czynników. Wpływa na nią przede wszystkim układ hormonalny. Umownie mówi się o 28 dniach cyklu, ale w zakresie normy jest nawet cykl, który ma 35 dni. Cały cykl dzieli się na 4 fazy, z których każda ma inną długość. To kolejno: faza krwawienia miesiączkowego (menstruacja), faza pęcherzykowa, zwana też folikularną, faza owulacyjna, faza lutealna. Pierwsza miesiączka pojawia się najczęściej między 12. a 13. rokiem życia. Miesiączkowanie kończy się wraz z okresem przekwitania, czyli menopauzy, między 45. a 55. rokiem życia. Niezaburzony cykl miesiączkowy jest oznaką gotowości do zajścia w ciążę i prawidłowego funkcjonowania hormonów kobiecych. FAZA 1: menstruacja Czyli okres lub miesiączka. Podczas tej fazy cyklu występuje krwawienie z dróg rodnych – organizm pozbywa się łuszczącego się nabłonka, który wyścielał macicę, ponieważ nie doszło do zapłodnienia w czasie dni płodnych. Czas menstruacji jest zależny od wielu czynników i każda kobieta ma inną długość krwawienia, średnio jest to jednak około 5 dni (od 3 do 8). W tej fazie cyklu można zauważyć zmiany w gruczołach piersiowych, spadek temperatury ciała, uspokojenie (wcześniej podczas napięcia przedmiesiączkowego, tzw. PMS, następuje wzrost drażliwości i huśtawka nastrojów). Menstruacji mogą towarzyszyć bóle w podbrzuszu albo w dolnej części pleców. Podczas tej fazy kobieta nie jest płodna, ale nie oznacza to, że w czasie okresu w ogóle nie ma szansy na poczęcie! FAZA 2: folikularna (pęcherzykowa) Po krwawieniu następuje faza wzrostu, zwana też folikularną. Podczas niej odbudowuje się błona śluzowa macicy, która została złuszczona i wydalona wcześniej z organizmu. Wzrasta poziom FSH (hormon folikulotropowy) oraz estrogenów, które wpływają na pracę jajników, doprowadzając do dojrzewania pęcherzyki Graafa. Jeden z nich po osiągnięciu dojrzałości pęka i uwalnia dojrzałą komórkę jajową – wtedy następuje owulacja. W czasie fazy folikularnej można zaobserwować przejrzysty, wodnisty i rozciągliwy śluz – oznacza on, że zbliżają się dni płodne. FAZA 3: owulacja Faza kluczowa, jeśli staracie się o dziecko. W tym czasie następuje wzrost poziomu estrogenu, który odpowiada za pęknięcie pęcherzyka Graafa i uwolnienie komórki jajowej. Następnie wzrasta poziom hormonu LH (hormon luteinizujący), dzięki któremu komórka dojrzewa i jest gotowa do zapłodnienia. Uwolnienie komórki z pęcherzyka do jajowodu to tzw. jajeczkowanie, czyli owulacja. Po niej następuje kluczowa doba, czyli najbardziej płodny dzień w cyklu. Jeśli w czasie dni płodnych w jajowodzie z komórką jajową znajdą się plemniki, szansa na zajście w ciążę jest bardzo duża. By wyznaczyć, kiedy następuje owulacja u ciebie, polecamy wykorzystać kalendarz owulacji. Możesz też skorzystać z testów owulacyjnych, które pozwolą zaplanować poczęcie, jeśli staracie się o ciążę. Tego typu testy są dostępne w aptekach i mierzą poziom hormonu LH (wydziela się pod koniec fazy folikularnej i zapowiada zbliżającą się owulację). Dzięki testowi owulacyjnemu wyznaczysz szczyt dni płodnych. FAZA 4: lutealna Po zakończeniu owulacji, jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, komórka jajowa obumiera, a pęcherzyk Graafa pod wpływem hormonów FSH i LH przekształca się w ciałko żółte. Następuje wzrost poziomu progesteronu, który jest odpowiedzialny za wzrost temperatury ciała (to istotne, jeśli wyznaczasz dni płodne na podstawie temperatury ciała). Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, poziom hormonu LH zmniejsza się, a ciałko żółte zanika. Spada poziom progesteronu, dochodzi do złuszczania nabłonka w macicy i do... kolejnej menstruacji. Jeśli jednak doszło do zapłodnienia, zygota, która powstaje po połączeniu się komórki jajowej z plemnikiem, zaczyna produkować hormon hCG (gonadotropina kosmówkowa). Jest on odpowiedzialny za podtrzymywanie życia ciałka żółtego, brak okresu, a także sprawia, że na teście ciążowym pojawiają się dwie kreski (testy ciążowe reagują właśnie na poziom hCG). Zobacz na filmie cykl miesiączkowy w 2 minuty: Czy karta obserwacji cyklu pomaga kontrolować płodność? Żeby prawidłowo obliczyć długość cyklu, warto zaznaczać w kalendarzu pierwszy dzień miesiączki. Natomiast karta obserwacji cyklu miesiączkowego (zamieszczamy ją poniżej) pomoże ci kontrolować, kiedy wypadają dni płodne. W obliczaniu dnia cyklu pomoże ci również nasz kalendarz dni płodnych. Jakie są metody obserwacji cyklu miesiączkowego? Są trzy metody obserwacji cyklu miesiączkowego (kartę do jednej z nich zamieściliśmy poniżej). Sprawdź, jak prowadzić kalendarzyk miesiączkowy: Metoda podwójnego sprawdzania (zwaną też wieloobjawową) polega na rozpoznaniu początku i końca fazy płodności w danym cyklu. Wymaga obserwacji 3 objawów płodności: temperatury, śluzu i szyjki macicy. Obserwacji zapisuje się na karcie obserwacji cyklu. Do prawidłowego odczytania dni płodnych potrzebne są przynajmniej 2 wskaźniki. Im więcej wskaźników zaznaczysz, tym odczyt będzie dokładniejszy. Metoda termiczna poszerzona, tak jak metoda termiczna ścisła, opiera się na obserwacji podstawowej temperatury ciała. Określa się dodatkowo okres niepłodności przedowulacyjnej wyznaczanej na podstawie czasu trwania cyklu – aby to określić, potrzeba co najmniej 6-12 poprzednich cykli lub fazy niskiej temperatury. Metody objawowo-termiczne opierają się na wyznaczaniu fazy płodności oraz jej końca na podstawie wszystkich znanych objawów płodności: podstawowej temperatury ciała, zmiany struktury śluzu szyjkowego i położenia szyjki macicy. Najbardziej znane metody objawowo termiczne to: austriacka dr. J. Rotzera, amerykańska Kippleyów oraz polska dr T. Kramarek. Karta obserwacji cyklu: Edipresse Zobacz także: Fazy cyklu miesiączkowego - sprawdź, które dni są płodne Dni płodne po okresie: kiedy są i jak je obliczyć przy regularnym i nieregularnym cyklu 5 największych mitów o kobiecym cyklu
Cytologii nie wykonuje się w czasie miesiączki, nie jest natomiast wyraźnie określone, w którym dniu cyklu należy ją zrobić. Lekarze zalecają, aby była wykonana w okresie po zakończeniu krwawienia, czyli mniej więcej od piątego dnia cyklu, do kilku dni przed miesiączką. W przypadku kobiet w ciąży cytologię wykonuje się
Joanna Biszewska: Kiedy mamy kłopoty z zajściem w ciążę, często zakładamy, że to z powodu niewłaściwego jajeczkowania. Nie zawsze tak się dzieje. Może się okazać, że brak ciąży to wynik za krótkiej drugiej fazy. Dlaczego czas po jajeczkowaniu jest taki ważny? - Dr n. med. Dariusz Mercik: Po owulacji, pod wpływem hormonów FSH i LH, wytwarza się ciałko żółte z pęcherzyka owulacyjnego czyli pęcherzyka Graafa. Jeżeli faza lutealna jest prawidłowa, to w granicach 14-go lub 15-go dnia cyklu pęka pęcherzyk, estrogen przestaje być wytwarzany w tak dużej ilości, zaczyna się produkcja progesteronu. Zadaniem tego hormonu jest wytworzenie odpowiednich warunków dla implantacji zarodka w obrębie jamy macicy. Poziom progesteronu, kiedy jajeczko zostało zapłodnione, nie powinien się obniżyć. Jeśli jest za niski, wówczas ciąża się nie rozwinie, dojdzie do wczesnego poronienia biochemicznego. Krótka faza lutealna - trwająca mniej niż 12 dni - może być spowodowane tym, że cykle są bezowulacyjne. Oznacza to, że nie ma prawidłowego pęcherzyka Graafa, nie ma prawidłowej owulacji, nie wytwarza się ciałko żółte lub mamy do czynienia z zaburzeniami hormonalnymi w organizmie. Co jeszcze może powodować niewydolność fazy lutealnej? - Chociażby tak popularna u kobiet hiperprolaktynemia czyli zawyżona prolaktyna. Nadmiar tego hormonu produkowanego przez przysadkę mózgową zaburza fazę lutealną. Niedoczynność tarczycy prowokuje hiperprolaktynemię i przez to też powoduje zaburzenia drugiej fazy. Co powinno zaniepokoić kobiety? - Niewydolność drugiej fazy może objawiać się krótszym cyklem, nie trwa 28 dni, tylko 24. To znak, że być może produkcja progesteronu ustaje za wcześnie i śluzówka macicy złuszcza się za szybko. Kolejnym sygnałem może być zespół napięcia przedmiesiączkowego. Cykl trwa prawidłowo, nie jest krótki, jednak złe samopoczucie, poirytowanie, zmęczenie, rozdrażnienie, mogą sugerować, że w organizmie jest zbyt mało progesteronu, a za dużo estradiolu. Niewydolność fazy lutealnej objawia się również plamieniami przedmiesiączkowymi. Ciałko żółte produkuje za mało progesteronu, błona śluzowa zaczyna się przedwcześnie złuszczać, pękają naczynia i występuje plamienia. Czy kobieta, która nie jest pacjentką kliniki leczenia niepłodności, nie przygotowuje się do ciąży, ale zaobserwuje u siebie jeden z objawów sugerujących niewydolność fazy lutealnej, powinna zgłosić się na badania? - Nieregularne miesiączki, krótkie cykle, plamienia - nie lekceważmy tego. Oczywiście, to nie jest powód do niepokoju, ale warto, aby kobieta - szczególnie ta planująca w przyszłości ciążę - w sytuacji niepokoju, wykonała badanie TSH i prolaktyny. Dzięki oznaczeniu stężenia tych hormonów dowiemy się czy tarczyca i przysadka mózgowa funkcjonują prawidłowo. Jeśli nie, wówczas za pomocą nieskomplikowanego leczenia farmakologicznego, można przywrócić równowagę w organizmie. U pacjentki z hiperprolaktynemią łatwo wyciszyć chorobę podając preparaty hamujące wydzielanie prolaktyny. Kobietom z subkliniczną niedoczynnością tarczycy czyli taką, która nie daje objawów niedoczynności, a TSH, hormon pobudzający tarczycę z przysadki mózgowej, jest wydzielany w zbyt dużej ilości, podajemy małe dawki hormonu tarczycy. Taka terapia unormuje cykl. Jeśli kobieta przygotowuje się do ciąży lub już rozpoczęła starania o dziecko, a zaobserwowała u siebie krótsze niż zwykle cykle, wówczas proponuję, aby wykonała monitorowanie cyklu. Za pomocą badania ultrasonograficznego łatwo sprawdzić w którym dniu występuje owulacja. Kiedy należy się zgłosić do lekarza na monitorowanie cyklu i czego dowiemy się dzięki temu badaniu? - Monitorowanie zaczynamy 9, 10 dnia cyklu i na badaniu ultrasonograficznym widzimy czy jest pęcherzyk, który ma szansę stać się pęcherzykiem owulacyjnym. Czasami tak bywa, że pęcherzyk już w 10, 11 dniu cyklu ma wielkość 17 milimetrów, wówczas owulacja nastąpi około12 dnia cyklu. Przy tak wczesnym jajeczkowaniu, nawet jeśli cykl trwa tylko 26 dni, nie ma powodów do niepokoju, bo wiemy, że krótszy cykl jest wynikiem szybkiego wzrostu pęcherzyka. Dlaczego niewydolność fazy lutealnej jest często problemem kobiet po trzydziestce? - Okres okołomenopauzalny, czyli kilka lat przed ostatnią miesiączką w życiu kobiety, charakteryzuje się zaburzeniami hormonalnymi. Książkowym sygnałem rozpoczynającej się menopauzy jest niewydolność fazy lutealnej. Związane jest to z tym, że cykle są coraz częściej bezowulacyjne, rezerwa jajnikowa pomału wygasa. Zdarza się, że występuje owulacja, ale już niewłaściwa, wówczas powstające ciałko żółte nie spełnia swojej roli, nie wydziela tak dużej ilości progesteronu jak trzeba i stąd faza lutealna jest krótsza. Niewydolność ciałka żółtego u kobiet w okresie okołomenopauzalnym objawia się krótszym cyklem, a także napięciem przedmiesiączkowym. A to oznacza, że szanse na ciążę są coraz mniejsze? - W takiej sytuacji, u pacjentki z niewydolnością ciałka żółtego, od razu podejmujemy leczenie. Od 16 do 25 dnia cyklu podajemy leki imitujące ciałko żółte i w ten sposób przywracamy równowagę hormonalną. Czy w przypadku każdej kobiety, załóżmy po 35 roku życia, krótszy cykl menstruacyjny będzie oznaczał tylko jedno: wejście w stan okołomenopauzalny? - Krótszy cykl po ukończeniu 35 roku życia zazwyczaj sugeruje, że kończą się rezerwy jajnikowe. Ale oczywiście nie u każdej kobiety. Sposobem sprawdzenia swojego potencjału rozrodczego jest oznaczeni stężenia hormonu AMH. To hormon anty-Mullerowski, dzięki któremu kobieta dowie się, ile zostało jej jeszcze tzw. płodnego czasu. AMH jest wydzielane przez warstwę ziarnistą pęcherzyków antralnych, czyli pęcherzyków, które mają potencjał rozrodczy i mogą przerodzić się w pęcherzyki Graafa. Liczba tych pęcherzyków w obrębie jajnika z każdym rokiem się zmniejsza. Chociaż mam pacjentki, które w wieku 50 lat nadal mają rezerwy jajnikowe, ale są też i takie, u których już w wieku 30 lat rezerwy są na wyczerpaniu. W takiej sytuacji warto się pospieszyć z podjęciem decyzji o ciąży. Im szybciej tym lepiej. Świadomie żyjąca kobieta wie, że nie warto odkładać ciąży na później. Ale nie każdej uda się urodzić dziecko przed 30-tką. Co wówczas? - Rezerwa jajnikowa i potencjał rozrodczy są bardzo różne u kobiet. Jedna pacjentka wchodzi w stan menopauzy w wieku 40 lat, inna w wieku 52 lat nadal będzie regularnie miesiączkować. Średni wiek menopauzy to 50 lat. Kiedy cykle są regularne nie ma powodów do obaw, ale jeśli cykl jest coraz krótszy i powtarza się to kilka miesięcy z rzędu, to trzeba wiedzieć, że zaczynają się zmiany i praca jajników pomału zaczyna wygasać. "Czasami krótka faza lutealna jest wynikiem niedoboru magnezu i innych witamin, więc zaleca się branie magnezu z witaminą B6 przez cały cykl i witaminę A+E w fazie lutealnej oraz spanie w tej fazie w całkiem zaciemnionym pokoju" . To cytat pochodzący z forum portalu gazety z wątku o naturalnym planowaniu rodziny. Ryzykujemy czy rzeczywiście domowe sposoby i samodzielne suplementowanie np. witaminami pomogą wydłużyć fazę lutealną? - Można sięgać po domowe sposoby, ale wcześniej konieczne jest, aby przeprowadzić diagnostykę hormonalną. Jeżeli istnieją konkretne zaburzenia hormonalne, które powodują skrócenie drugiej fazy, to żadne domowe sposoby nie pomogą, a mogą jedynie przedłużyć czas leczenia. Proponuję, aby leczenie zacząć od diagnostyki. Przy hiperprolaktynemii czy niedoczynności tarczycy, ziółka i witaminy niewiele pomogą. Jak zatem przebiega farmakologiczne leczenie pacjentki z niewydolnością fazy lutealnej? - Najważniejsze w tego typu leczeniu jest to, aby odblokować owulacje i zniwelować zaburzenia hormonalne. Możemy też wystymulować jajnik w taki sposób, aby powstały pęcherzyki owulacyjne, a potem - po tym jak pęcherzyki pękną - substytuujemy fazę lutealną, czyli uzupełniamy progesteron. Kiedy zakładamy, że tego progesteronu jest pod dostatkiem, to w cyklach stymulowanych podczas leczenia niepłodności, po uzyskaniu owulacji, mimo wszystko wdrażamy leczenie uzupełniające progesteronem i kontynuujemy do momentu zrobienia testu ciążowego. Jeżeli jest dodatni, nie przerywamy podawania progesteronu. Wszystko po to, aby uniknąć poronienia biochemicznego na etapie wczesnej ciąży. Tego typu poronienia zdarzają się dość często u pacjentek z niewydolnością fazy lutealnej. Kobiety nawet nie wiedzą o tym, że były w ciąży, bo okres pojawił się w okolicach daty spodziewanej miesiączki lub kilka dni po niej. Co się dzieje z parami, w których kobieta z niewydolnością ciałka żółtego, pomimo długotrwałego leczenia farmakologicznego, nie zachodzi w ciążę? Czy wówczas wprowadza się metody wspomaganego rozrodu? - Jeżeli przyczyną niepłodności jest tylko niedobór progesteronu, czyli krótka faza lutealna i jeśli uda się go uzupełnić, to w znaczącym procencie pacjentów, takie leczenie doprowadzi do ciąży. Niewydolność lutealna nie jest wskazaniem do bardziej skomplikowanych procedur leczenia niepłodności. Jeśli po leczeniu hormonalnym za pomocą leków podawanych dopochwowo, podjęzykowo lub doustnie, nie udaje się uzyskać ciąży u pacjentek z niewydolnością drugiej fazy, to oznacza to, że przyczyna niepłodności tkwi gdzie indziej. Podobno dietą może regulować gospodarkę hormonalną. Jedząc ziarna, warzywa, ograniczając tłuszcze, węglowodany i przyjmując witaminę B z magnezem można wydłużyć drugą fazę. Warto przejść na dietę płodności? - W naszej klinice jest zatrudniony dietetyk kliniczny. Pacjenci mają możliwość skorzystania z porady dietetycznej. Dostają spis żywieniowy, dietetyk ustala jakie pokarmy powinni przyjmować, aby było im łatwiej zajść w ciążę. Przy czym ja, w szczególności w sytuacji niewydolności lutealnej, jestem zwolennikiem stosowania metod farmakologicznych. Sama dieta raczej nie zdziała cudów, może tylko pomóc. Dr n. med. Dariusz Mercik - Dyrektor Medyczny Kliniki Gyncentrum w Katowicach
. 175 2 415 440 28 4 447 221
ciąża w 12 dniu cyklu
